Ολόκληρη η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απασχόληση στην Ελλάδα (Μάρτιος 2012)

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή οικονομική ύφεση από τις αρχές του 2009. Το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 6,8% το 2011, αναφέρει ΕΛ.ΣΤΑΤ, και αναμένεται πλέον να συρρικνωθεί κατά 4,7% το 2012. Η ελληνική οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περίπου 15% από την αρχή της κρίσης. Η απασχόληση μειώθηκε κατά περισσότερο από 370 000 κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων τριμήνων του 2011, και από ένα σύνολο 462 000 μεταξύ του τρίτου τριμήνου του 2009 και του αντίστοιχου του 2011 (δηλαδή κάτω από 9,4%).

Μια σειρά από εκτεταμένες νομοθετικές αλλαγές έχουν εισαχθεί από το 2010. Τα μέτρα περιλαμβάνουν μια ριζική αναθεώρηση των διαδικασιών συλλογικής διαπραγμάτευσης, με επιπτώσεις για τον κατώτατο μισθό, το όριο μαζικών απολύσεων και τη διαιτησία. Οι νέοι κανόνες έχουν επίσης επεκτείνει την περίοδο δοκιμασίας για νέες θέσεις εργασίας στο ένα έτος, έχουν μείωσε το συνολικό επίπεδο της αποζημίωσης απόλυσης και έχουν εξασφάλισε ότι οι ίδιες προϋποθέσεις αποζημίωση απόλυσης ισχύουν για ανώτερα στελέχη και κατώτερους εργαζόμενους. Η νομοθεσία έχει μειώσει τον κατώτατο μισθό κατά 22% και κατά 32% για τους νέους.
Το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος είναι σε πτωτική τάση, αντιπροσωπεύοντας κυρίως  τη μεγαλύτερη μείωση του ονομαστικού κόστους εργασίας παρά τη μείωση της παραγωγικότητας. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η παραγωγικότητα εκτιμάται ότι μειώθηκε κατά 2,8% το πρώτο τρίμηνο του 2011, αφού σημείωσε πτώση της τάξης του 1,7% το 2010, ενώ η ονομαστική αμοιβή ανά εργαζόμενο μειώθηκε κατά 5,7% το πρώτο τρίμηνο του 2011 μετά από μείωση 3,3% το 2010.
Η καθοδική πίεση στους μισθούς έχει διφορούμενη επίδραση στη συνολική ζήτηση. Από τη μία πλευρά....

βελτιώνει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Από την άλλη, μειώνει την εγχώρια ζήτηση, κυρίως λόγω της (αναμενόμενης) μείωσης στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Ωστόσο, το παραγωγικό κενό παραμένει σε πολύ υψηλό επίπεδο (άνω του 8%) το 2011, το οποίο - μαζί με τις περικοπές μισθών - θα μπορούσε να προκαλέσει μια αναστροφή της τάσης αύξησης των τιμών το 2012, με αποτέλεσμα σε αποπληθωριστικές πιέσεις.
Η ανεργία έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία τρία χρόνια και έφθασε το 21,0% τον Δεκέμβριο του 2011, σε σύγκριση με 14,4% τον Δεκέμβριο του 2010 και 10,3% το Δεκέμβριο του 2009. Αυτό είναι το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ μετά την Ισπανία (23,0%). Η ανεργία είναι ιδιαίτερα υψηλή για μεσαία εξειδίκευση των εργαζομένων (20,1% έναντι 8,7% στην ΕΕ των 27) και των ανειδίκευτων εργαζομένων (14,6% έναντι 5,7%).
Η μακροχρόνια ανεργία αυξήθηκε στο 9,1% του εργατικού δυναμικού (355 000 άτομα) και αντιπροσωπεύει το ήμισυ των ανέργων. Δεδομένου ότι οι οικονομικές προοπτικές για το 2012 παραμένουν απαισιόδοξες για ανάκαμψη της αγοράς εργασίας, η μακροχρόνια ανεργία είναι πιθανό να μην έχει πιάσει ακόμα το ανώτατο όριο. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη ότι η μέγιστη διάρκεια των επιδομάτων ανεργίας στην Ελλάδα είναι 12 μήνες και ότι το επίδομα ανεργίας υπόκειται σε αυστηρές προϋποθέσεις επιλεξιμότητας, η φτώχεια μεταξύ των ανέργων είναι πιθανό να γίνει ένα βασικό πρόβλημα.

Οι νέοι άνθρωποι έχουν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά από την κρίση. Η ανεργία των νέων  έφτασε στο 45% το τρίτο τρίμηνο του 2011 (48% το Νοέμβριο του 2011), διπλάσια από ό,τι πριν από δύο χρόνια. Οι νέοι, επίσης, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό κυρίως στην αύξηση της μακροχρόνιας ανεργίας. Κατά το τρίτο τρίμηνο του 2011, περίπου το 45% των ανέργων ηλικίας 15 έως 24 ήταν μακροχρόνια άνεργοι, έναντι του 30% δύο χρόνια νωρίτερα.
Η πρόσβαση στη δια βίου μάθηση είναι πολύ κάτω του μέσου όρου της ΕΕ, για όλες τις ηλικίες. Μόλις το 3% του ενεργού πληθυσμού συμμετείχε σε πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης το 2010, σε σύγκριση με 9% σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 7% των νεαρών ενηλίκων μεταξύ 25 και 34 συμμετείχαν σε εκπαίδευση ή κατάρτιση, έναντι 15% σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο άλλο άκρο της ενεργού ζωής τους, ενήλικες μεταξύ 55 και 64 δείχνουν, επίσης, ένα πολύ χαμηλό ποσοστό συμμετοχής: 0,5% έναντι 4,5% για την ΕΕ.
Το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 9,3% το 2010. Οι απώλειες εισοδήματος ήταν πολύ μεγαλύτερες για τους πλούσιους παρά για τους φτωχούς σε απόλυτους όρους. Ωστόσο, σε σχετικούς όρους (δηλαδή ως ποσοστό του εισοδήματός τους), τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα υπέστησαν σημαντική απώλεια εσόδων. Νοικοκυριά στο κατώτατο πεμπτημόριο (δηλαδή το φτωχότερο 20% του πληθυσμού) έχασαν περίπου το 9% του εισοδήματός τους, σε σύγκριση με 11% για τα νοικοκυριά στο πρώτο πεμπτημόριο.
Το συνολικό ποσοστό πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο για φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμού ανήλθε σε 27,7% το 2010, υψηλότερα από το μέσο όρο της ΕΕ των 27 του 23,4%. Το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας (εισόδημα των φτωχών) ήταν 20,1% το 2010, μετά από αύξηση από 19,7% το 2009, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 16,4%. Ο κίνδυνος της φτώχειας για τα παιδιά (23,0%) είναι υψηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ, η οποία ανήλθε σε 20,6% το 2010.
Η εργασία σε ποσοστό φτώχειας στην Ελλάδα ήταν η δεύτερη υψηλότερη στην ΕΕ το 2010. Εκτός από τις χαμηλές αποδοχές, η φτώχεια στην εργασία εξαρτάται από το καθεστώς απασχόλησης όλων των μελών του νοικοκυριού και την διαθεσιμότητα και την επάρκεια των κοινωνικών παροχών, συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων παροχών εργασίας. Η ένταση εργασίας του νοικοκυριού (μέτρηση του βαθμού στον οποίο όλα τα μέλη του νοικοκυριού αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους στην αγορά εργασίας) στην Ελλάδα είναι ένα από τα χαμηλότερα στην ΕΕ, κυρίως λόγω της μείωσης της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά. Φορολογικές πιστώσεις / εκπτώσεις και οφέλη για τους χαμηλόμισθους εργαζομένους είναι λιγότερο συχνές στην Ελλάδα από ό, τι σε άλλα κράτη μέλη και συχνά είναι πολύ χαμηλότερες.
Το ποσοστό της στέρησης υλικών αγαθών διαμορφώθηκε σε 11,6% στην Ελλάδα, ενώ ο μέσος όρος ΕΕ των 27 ήταν 8,1% το 2010, και αυξήθηκε (στην Ελλάδα) κατά 2,3% μεταξύ 2008 και 2010. Νοικοκυριά αναφέρουν αύξηση της οικονομικής πίεσης σε διάφορα μέτωπα. Το ποσοστό των ατόμων που δηλώνουν ότι είχαν μεγάλες δυσκολίες στο να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες αυξήθηκε από 19% το 2007 σε 24% το 2010 (και από 36% έως 47% μεταξύ αυτών που απειλούνται από τη φτώχεια). Το ποσοστό των ανθρώπων με ληξιπρόθεσμες οφειλές (υποθήκη ή ενοίκιο, λογαριασμοί κοινής ωφέλειας ή μίσθωση) αυξήθηκε από 26% το 2007 σε 31% το 2010. Το ποσοστό των ανθρώπων που δεν είναι σε θέση να πληρώσουν ένα γεύμα με κρέας, κοτόπουλο, ψάρι ή λαχανικά ισοδύναμο κάθε δεύτερη ημέρα αυξήθηκε σε 8% του πληθυσμού (6,5% το 2007). Το φαινόμενο των αστέγων εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 25% μεταξύ 2009 και 2011.
Σε μια πρόσφατη μικρο-προσομοίωση από τη  EUROMOD διερευνήθηκαν οι επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας και ύφεσης για τα νοικοκυριά, και η αποτελεσματικότητά τους. Η προσομοίωση αυτή δείχνει ότι ο αντίκτυπος των μέτρων λιτότητας στο εισόδημα των νοικοκυριών (αλλαγές στην άμεση φορολογία και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, περικοπές στο δημόσιο τομέα των αμοιβών και των συντάξεων, κλπ) ήταν αποτελεσματικά. Ωστόσο, η θετική αυτή επίδραση αντισταθμίζεται από τις αρνητικές επιπτώσεις της αύξησης του ΦΠΑ.
Η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει αρνητική το 2012 και θα έπρεπε να  συρρικνωθεί κατά 4,7%. Αντίθετα, ο βασικός πληθωρισμός, οι μισθολογικές ρυθμίσεις και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος είναι συγκρατημένη, βελτιώνοντας έτσι τη συνολική ανταγωνιστικότητα. Η σταδιακή εξισορρόπηση της οικονομίας καθώς και η ανάπτυξη-ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων και η βελτίωση των μεσοπρόθεσμων προοπτικών στο εξωτερικό αναμένεται να κινήσουν και πάλι την οικονομία σε σταθερή βάση από το 2013 και μετά. Οι μειωμένες ευκαιρίες απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και ο περιορισμός προσλήψεων και οι ανακατατάξεις στον δημόσιο τομέα θα ωθήσουν πιθανότατα το ποσοστό ανεργίας άνω του 18% το 2012. Στη συνέχεια, η αδύναμη αγορά εργασίας σε συνδυασμό με τη μείωση των μισθών αναμένεται να εξισορροπήσουν το διαθέσιμο εισόδημα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, με την πραγματική ζήτηση.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μετάφραση: antipaloi.blogspot.com